" Ο Βόσπορος λοιπόν είναι ένα θαλασσινό φίδι μήκους τριάντα ενός περίπου χιλιομέτρων. Απλώνεται ανάμεσα σε κατάφυτες ακτές, δασωμένους χαμηλούς λόφους, ανθισμένα ακρωτήρια, βαθείς κόλπους και μικρούς όρμους. Μέσα σ'αυτή την παράλια ομορφιά το φίδι ελίσσεται ακολουθώντας το ανάγλυφο του εδάφους. Στενεύει και φαρδαίνει, στρίβει δυτικά κι ύστερα βόρεια, νοτιοδυτικά και ανατολικά, ύστερα πάλι βορειοδυτικά, άλλοτε προχωρώντας μέσα στη θρακική ή στη μικρασιατική γη, άλλοτε αφήνοντάς τες να εισχωρήσουν αυτές στο φαρμακερό του κόρφο. Στα τριάντα ένα αυτά χιλιόμετρα εφτά φορές αναδιπλώνεται κι κι αλλάζει κατεύθυνση το Κατάστενον. Το ορμητικό ρεύμα που κατεβαίνει προς την Προποντίδα, σαρώνοντας την επιφάνεια του πορθμού, οφείλεται στα μεγάλα ρωσικά και βαλκανικά ποτάμια που εκβάλλουν στη Μαύρη Θάλασσα -τεράστιες ποσότητες υδάτων διοχετεύονται προς τη μεσόγειο-και στους συχνούς βόρειους-βορειοανατολικούς ανέμους που, καθώς μπουκάρουν σε τούτον το θαλάσσιο διάδρομο, δεν έχουν διαφυγή. Χτυπούν στα βράχια των βορινών ακτών, πέφτουν στις λοφοσειρές του Κάτω Βοσπόρου, ανακυκλώνονται, λυσσομανούν και σπρώχνουν με βία το νερό προς το νότιο στόμιο. Έτσι η ταχύτητα με την οποία τρέχει το νερό στην επιφάνεια είναι τρία με πέντε χιλιόμετρα την ώρα.

     Τρέχουν και κατεβαίνουν τα νερά της επιφάνειας από τον Εύξεινο στην Προποντίδα, τρέχουν όμως αντίστροφα και τα υπόγεια ρεύματα που ανεβαίνουν από την Προποντίδα προς τον Εύξεινο, σ'ένα βάθος σαράντα περίπου μέτρων. Αυτό το ύπουλο υπόγειο ρεύμα οι Τούρκοι πλοηγοί και οι ψαράδες το οναμάζουν "κανάλ". Είναι τόσο ισχυρό που μπορεί, αν συναντήσει δίχτυα στο διάβα του, να ξεσύρει ολόκληρο το καϊκι και να το κάνει να πηγαίνει βόρεια, κόντρα στα επιφανειακά ρεύματα που κατεβαίνουν με αντίθετη κατεύθυνση.

     Τρέχει λοιπόν με ορμή μεγάλη το "κανάλ", μα στο βόρειο στόμιο του Στενού συναντά το "κατώφλι" του Βοσπόρου, μια προεξοχή στο βυθό της θάλασσας η οποία ανακόπτει τη ροή του. Εδώ το "κανάλ"αναμιγνύεται με τα επιφανειακά ρεύματα και στρέφεται ξανά προς το νότο. Αν όμως η βασική κατεύθυνση των δύο ισχυρών ρευμάτων είναι ένας γνωστός κι αρκετά σταθερός παράγοντας μέσα στην αέναη αστάθειά του, ένας από τους σημαντικότερους ασταθείς παράγοντες- ίσως η χειρότερη από τις παγίδες του Στενού-είναι η αυξομείωση της ταχύτητας των υδάτων, που μέσα σε ελάχιστη ώρα μπορεί να ανέβει από το κατώτατο στο ανώτατο όριο και πολύ σύντομα να ξαναπέσει σ'έναν μέσο ρυθμό. Συχνά μάλιστα, έτσι όπως ελίσσεται ο Βόσπορος, τα νερά φτάνουν με μεγάλη ορμή στις ακτές, χτυπούν και ξαναγυρνούν πίσω-μπρος τον ίδιο πάλι δρόμο.

     Έτσι, διαπλέοντας κανείς το Κατάστενον βλέπει έντρομος το ρεύμα στο κέντρο να κυλάει ορμητικά προς τα κάτω, ενώ παράλληλα πλαϊνά ρεύματα τρέχουν προς τα πάνω. Κι αν πιάσει κανένας γερός άνεμος, καμιά από τις ξαφνικές τρέλες του καιρού, μια θύελλα ή μια τοπική μπουκαδούρα που κατεβαίνει σαν ριπή από τα ημιορεινά παράλια, τότε το θαλασσινό φίδι γίνεται ρουφήχτρα, Χάρυβδη "που την ημέρα τρεις φορές ξερνά και τρεις ξαναρουφάει". Τα ρεύματα στρίβουν και ξαναστρίβουν σαν παλαβά. Τίποτα πια δεν μπορεί να σε σώσει."

                                                                                                         Μαριάννα Κορομηλά, Οι Έλληνες στη Μαύρη θάλασσα

Τα πνεύματα επιστρέφουνε τις νύχτες
φωτάκια από αλύτρωτες ψυχές
κι αν δεις εκεί ψηλά στις πολεμίστρες
θα δεις να σε κοιτάζουνε μορφές

Και τότε ένα παράπονο σε παίρνει
και στα καντούνια μέσα σε γυρνά
η Πόλη μια παλιά αγαπημένη
που συναντάς σε ξένη αγκαλιά

Θέλω να πιω όλο το Βόσπορο
αλλάζουνε εντός μου τα σύνορα του κόσμου

Την βρήκα στις στροφές των ποιημάτων
με τις βαριές χανούμισσες να ζει
και ρίχνω μες στο στόμα των αρμάτων
την κούφια μου αλήθεια τη μισή

Θέλω να πιω όλο το Βόσπορο
αλλάζουνε εντός μου τα σύνορα του κόσμου      

                                  ΣΚΑΡΤΣΙΑΡΗ ΑΦΡΟΔΙΤΗ

)

https://www.youtube.com/watch?v=NhT91DD2aFA ΒΙΝΤΕΟ (ΤΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΣΟΥ ΛΟΓΙΑ) ΣΚΑΡΤΣΙΑΡΗ ΑΦΡΟΔΙΤΗ

"Εκεί εις το ύψος εκείνο, υπό την δροσεράν των πασχαλεών σκιάν, να πίνης τον ερατεινόν σου, και να ροφάς αντί καφέ, θέαμα έξοχον. Την γνησιωτάτην της φύσεως καλλονήν. Μίαν θαλάσσιαν γραμμήν, την οποίαν βεβαίως εδημιούργησε με την δεξιάν του ο Πλάστης, εν στιγμαίς αφάτου χαράς και ψυχικής γαλήνης."

                                                                                                                                                      Με του βοριά τα κύματα, Αλέξανδρου Μωραϊτίδη

 ΣΚΑΡΤΣΙΑΡΗ ΑΦΡΟΔΙΤΗ

"Ήταν ένα σπίτι μετην ψευδαίσθηση του πλωτού, όπως όλα τα "γιαλιά", δηλαδή τα ξύλινα μικρά παλάτια, που οι προύχοντες της Πόλης έστηναν στις όχθες του Βοσπόρου σαν θερινές κατοικίες ή σαν ερωτικά καταφύγια, για να ξοδέψουν το χρόνο με την ασυνάρτητη γεύση της ανασφαλούς εξοπυσίας. Συνήθως αξιωματούχοι ανώτεροι, πρίγκιπες, αδελφές σουλτάνων με πάθη, πλούσιο άνθρωποι κι άλλοι εξαρτώμενοι άμεσα απ' την κυκλοθυμία του εκάστοτε Πατισάχ. Τέτοιοι ήταν οι κατοχοι των "γιαλιών". Άραγε η ονομασία τους να προέρχεται απ' τον ελληνικό γιαλό; αναρωτήθηκα.

Ο Βόσπορος έγινε μόδα κυρίως μετά τη φαινιμενικά διασκεδαστική "περίοδο της τουλίπας", όταν η φανερά εξασθενημένη αυτοκρατορία του Οσμάν θέλησε να διασκεδάσει την παρακμή της. Αργότερα τα παλατάκια αυτά πέρασαν στα χέρια Ευρωπαίων εγκατεστημένων στην Πόλη, σε διπλωμάτες και αρπακτικά της νέας πολιτικής τάξης."

                                                                      Κωνσταντινούπολη: Των ασεβών μου φόβων, Γιάννη Ξανθούλη